HINGAL FESTİVALİ ŞENLİĞİ -GERDEKKAYA KÖYÜMÜZ

  

Zaman zaman basında okuruz ve televizyonlarda seyrederiz: Ülkemizin bir ilinde, bir ilçesinde veya bir köyünde “şu festival oldu bu festival oldu” diye. Her il, her ilçe ve her köy bu festival ve şenliklerle kendi yöresini ve kültürünü tanıtır, ayrıca bu festivaller ve şenlikler sayesinde çeşitli ekonomik faydalar elde edilir;festivalin başladığı günden bir haftadan önce yerleşim yerlerinde bir canlılık başlar,  alış verişte büyük bir artış olur.

Her ne kadar bu şenlikleri tertip edenler maddi ve manevi bir çok sıkıntı çekseler de, festivalin ve şenliğin sonunda halkın coşkusunu, ilgisini ve bölgelerinde ki hareketliliği, ticari canlılığı görünce bir nebze de olsa yorgunluklarını unuturlar. 

Alaca/Çorum  İlçemizde 2002 yılından bu yana her mayıs ayında kurucu başkanı olduğum Kalecikkaya Köyü Kültür Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği olarak, köyümüzün muhtarlığı ve halkı ile  tertiplediğimiz “Hıdırellez Kültür Şenlikleri”nde bizzat bu olumlu havayı gördüm ve  yaşadım.. 

İşte Kalecikkaya Köyümüzde, Belediye Başkanımız Sayın Fuat İstanbullu Beyle birlikte bir ilke imza attığımız  “Hıdırellez Kültür Şenlikleri”ne  benzer bir ilginç festivalde, geçtiğimiz 23 Temmuz 2006 Pazar günü ilçemizin bir şirin köyünde  Türkiye’mizde hiç ismi ve cismi duyulmamış bir isimle yapıldı. 

Doğdukları köyü unutmayan, köyleriyle maddi ve manevi bağlarını koparmamış yedi yüz gönüllü insanın bir araya gelerek,  köylerinin milli yemeklerinden biri sayılan “Hıngal” ismini verdikleri “1. Hıngal Festivali Şenliliği”ni yaptıklarını  Alaca Birlik Gazetesi’nde okuduğumda çok mutlu oldum. 

Her ne kadar bu şenliğe haberim olmadığından dolayı katılamasam da  “Hıngali (mantıyı- Kırım Tatarlarında kaşık börek) çok seven biri olarak, bu Hıngal Festivali’nin doğmasına sebep olan, maddi ve manevi destek veren  herkesi, özellikle de  bu festivale “Hıngal Festivali” ismini veren tertip komitesini tebrik ediyorum. Bu coşkulu festivalin devamını da aynı Kalecikkaya Köyünde yapılan “Hıdırellez Kültür Şenlikleri” gibi geleneksel olmasını diliyorum. 

Festivalin ismi olan “Hıngal “ yemeğinden bahsetmeden önce bu güzel festivalin yapıldığı şirin köyümüzü kısaca  tanıyalım: 

“Gerdekkaya Köyümüz Çorum İli Alaca İlçesine bağlı, Alaca'ya 19 km mesafede engebeli bir arazi yapısına sahip yayla köylerindendir. Ataları 93 Harbi (1877-78 Türk-Rus savaşı) esnasında Kars İli Selim İlçesine bağlı Keklicek köyünden hicret etmişlerdir. İlk olarak bu günkü Akören ve Beşiktepe köylerine iskan edildikleri ancak beğenmeyip sivrisinekler ve bataklık sebebiyle göç ettikleri Kars yaylalarına benzettikleri bu günkü köye yerleştikleri rivayet edilmektedir. Köyün GERDEKKAYA isminin köyün civarında bulunan ve Hititler döneminden kalma DAŞODA sebebiyle verildiği tahmin edilmektedir. “[1] 

Şimdi de bu güzel köyümüzle özdeşleşen “Hıngal” yemeğinden biraz bahsedelim. Aslında Alacalı olup da “Hıngal” yemeğini bilmeyen var mıdır? Sanırım herhalde yoktur. Çünkü “Hıngal” yemeği, Rus zulmünden dolayı vatanını terk etmek zorunda kalmış ve Alaca ilçemizin bir çok köylerine yerleşmiş 93 göçmeni olarak bilinen muhacir halkımızın çok sık pişirdikleri ve ballandıra ballandıra anlattıkları hamurdan yapılan milli yemeklerinden birinin adıdır. 

Ülkemizin genelinde bu yemeğe “mantı” derler. Yine 93 Harbi sonrası Kırım’dan sürülen ve ilçemizin Kalecikkaya Köyüne yerleşen Kırım Tatar Türkleri’nden olan Kalecikkaya köyünde yaşayan halk da “hıngal” yemeğine, “kaşık börek” , biraz sulu olarak yapılana da “ tabak börek “ adını vermişlerdir. 

''HĞANGEL, şivesel bir gırtlak sözcüğü olduğu için, tam olarak Türkçe yazımı mümkün değildir. Mantının hamuru mayasızdır. Hamur hemen yapılır ve açılır. Yufka şeklinde ince açılan hamur, küçük kareler biçiminde kesilir. Karelerin içine küçük et parçacıkları, bazen de kaz eti parçaları konularak kapatılır. Daha önceden kaynatılan suya mantılar atılarak pişirilir. Üzerine soğan, yağ bazen de salçayla ateşte kavrulmuş sos dökülür. Sarımsaklı yoğurtta oldukça leziz bir tat verir.”[2] 

Gerek Kalecikkaya köyünde yaşayan Kırım Tatar Türkleri gerekse Gerdekkaya da yaşayan 93 muhacirleri Osmanlı-Rus Harbi olan 1877-1878 yıllarında aynı acıları birlikte yaşamışlar. Günlerce aç ve susuz olarak binlerce kilometre yolları yaya olarak yürüyüp ak topraklar dediğimiz Anavatan Türkiye’ye sığınmışlardır. Her iki halkın sürüldükleri vatan toprakları birbirlerine yakın olduğundan yemek kültürleri de birbirine çok benzemektedir. 

Kalecikkaya köyünde yaşayan halkın yemek kültürünün yüzde doksanı hamurdan yapılan yiyeceklerdir. Gerdekkaya köyünün de yemek kültürünün temelini sanırım hamur teşkil ediyor. Çünkü Gerdekkaya’nın sadece “Hıngal”i meşhur değil, paşa keteleri, katmerleri, bazlamaları da büyük bir iştahla yenilir. 

Alaca’daki evimizde bundan kırk yıl önce kiracı olarak kalan Gerdekkayalı Figani Beyin rahmetli annesinin yine Gerdekkayalı Asım Ağabeyin Hanımı Firdevs Yengenin  Ramazan aylarında pişirdiği paşa ketelerinin tadı hala damağımda tatlı bir hatıra olarak durmakta..   

Gerdekkaya köyünde gelme komşumuz Rahmetli Gerdehli Amca’dan o güzelim kendine has şivesi ile çocukluğumuzda duyduğumuz “Ola Firet ördehler ehmehleri yiyir”, “Erihleri yiyirler yiyirler, duvarın dibine tırıhlıyirler” sözlerini hâlâ unutamıyorum. 

Gerdekkayalı hemşehrilerimizin kendilerine özgü konuştukları  çok güzel bir şiveleri vardır. Bu şive Ahıska Türklerinin konuştukları dile çok yakın. Bu yüzden Gerdekkayalı hemşehrilerimizin kökeni Ahıska Türkleri olabilir. Belki de bu konuda yanılıyor olabilirim. Özellikle WWW.gerdekkaya. Com. “ sitesini kuran kardeşlerimize bir tavsiyem var;kökenlerinin her ne kadar Kars’tan  geldiklerini sitelerinde yazsalar da, Kars’tan önceki yaşadıkları vatanlarının araştırmalarını tavsiye ediyorum. 

Gerdekkaya köyümüze has yaşanmış bir fıkra ile yazıma son veriyorum. İlçemizin Cuma pazarında vatandaşın biri, önünde yürüyen bir hemşehrimizin omzuna dokunarak “Hemşehrim nerelisin?” demiş. 

Önde yürüyen vatandaş boynunu sağdan çevirerek, geriye dönüp  “ Behen mi diyirsin? Demiş. 

Arkadan yürüyen vatandaş “Behen mi diyirsin? “ sözünü duyar duymaz, tekrar elini vatandaşın omuzu koymuş “ Tamam . Tamam...” demiş....

Vatandaşın köyünün neresi olduğunu tekrar sormamış. Çünkü  “Behen mi diyirsin” şivesini yüz köyü olan Alaca ilçemiz de sadece  “Gerdekkayalılar” konuştuğundan omzuna dokunduğu vatandaşın “Gerdekkayalı” olduğunu anlamış. 

Aslında festivalle ve Gerdekkaya ile ilgili yazacağım  daha çok konular vardı. Sadece bu festivali düzenleyenlere bir çift sözüm var. O da şu:”Hıngal Festivali” ileriki  yıllarda köylerine çok katkı sağlayacak. Senede bir kez olsun eşler dostlar bir araya gelecek hasret giderilecek. Unutulmaya yüz tutmuş kültürlerini yeniden yaşatmaya çalışacaklar. Köylerinin sorunlarını bizzat yerinde görecekler, festivale katılan bürokratlara köylerinin sorunlarını anlatacaklar,  kendilerine yardımcı olmalarını talep edecekler, birbirleriyle kaynaşıp yardımlaşacaklar. 

Sonuç olarak bu birliktelikte köylerinin yıllardır çözülemeyen sorunlarını çözeceklerine, köyleri, köylüleri ve yeni yetişecek nesil için güzel fikirler ve projeler  üreteceklerine inanıyorum. 

Gelecek “Hıngal Festivali”n de buluşmak dileğiyle hoşça kalın. Haberim olursa bu festivale katılıp, bir sini hıngal yemeyi şimdiden dört gözle bekliyorum. Dostlar önceden haber verirlerse festivale katılmaktan büyük bir zevk alacağım. 

Tüm Gerdehli Hemşehrilerimin “Hıngal Festival”lerini  kutlarım.

Selam ve sevgilerimle.. 

Şükrü Bilgili

(Bu yazı 2006 yılında yazıldı.)

Not:
2. Hıngal Festivali 8 Temmuz 2007’de yine Gerdekkaya köyümüzde kutlanacak.
2. Hıngal Festivalinin de başarılı bir şekilde kutlanmasını arzu ediyorum.